zondag 9 januari 2011

Borodino!

Het derde deel van Oorlog & Vrede is het hoogtepunt van het boek. Deel II eindigde zoals ik in een vorig bericht al schreef met de grote komeet van 1812, die op dat moment kon worden gezien als een metafysisch symbool voor de zoveelste stap die Pierre Bezoekhov had gezet in zijn zoektocht naar het geluk. Maar kometen worden traditioneel ook gezien als de voorboden van naderend onheil, en dat is in Oorlog & Vrede niet anders. In deel III begint de oorlog namelijk opnieuw: keizer Napoleon trok met een leger van enkele miljoenen soldaten op naar Rusland.

Dit derde deel beslaat in mijn uitgave (Amsterdam : van Oorschot, 2006) de bladzijden 773 tot en met 1187, 414 pagina's dus, die ik nagenoeg in één keer heb uitgelezen. We zitten bijna 800 bladzijden ver, nu wordt het spannend! In de eerdere delen liepen de verhaallijnen van de verschillende personages vaak parallel naast elkaar, met eerder toevallige ontmoetingen; het is niet zozeer dat al die personages nu samenkomen (hoewel dat wel vaker gebeurt dan voorheen), maar er komt wel meer eenheid in het verhaal, alles wat er met hen gebeurt speelt wel tegen dezelfde achtergrond.

Die achtergrond is de Franse invasie, de verdedigingsoorlog van de Russen, met als absolute hoogtepunt van de roman: B o r o d i n o ! De moderne westerling is zo vergeetachtig dat hij denkt dat de Eerste Wereldoorlog de eerste échte oorlog was; maar ook eerder was de mens al gewelddadig genoeg om zichzelf met honderdduizenden tegelijk uit te roeien. Lees het maar na.

Het meesterschap van Tolstoj is hier op zijn best. Hij slaagt erin een gigantische spanningsboog te creëren. De verhaalsnelheid neemt steeds toe, hoewel er meer dan voorheen beschouwende essays in het verhaal worden ingelast. De vervlechting van beiden is zo hecht dat ze naadloos in elkaar overgaan. Dat komt doordat in dit deel een belangrijke rol is weggelegd voor generaal Koetoezov, die de leiding over het ganse Russische leger kreeg. Tolstoj gebruikt Koetoezov als alter ego: hij is de enige die inziet dat veldslagen niet gestuurd kunnen worden, dat er bepaalde krachten in de geschiedenis zijn waar de mens geen vat op heeft. Tolstoj de theoreticus wordt weerspiegeld in Koetoezov de realist.

De hele spanningsboog wordt bij elkaar gehouden door ankerpunten die Tolstoj in het verhaal legt, vaak tussen haakjes. Soms gaat het om datums, soms om aanduidingen van historische gebeurtenissen, meer dan eens ook om dingen die andere personages in het verhaal op hetzelfde moment doen, allemaal truukjes om ervoor te zorgen dat de lezer de draad niet kwijtraakt. Geniaal!

Geen opmerkingen:

Een reactie posten