Perspectief

Inmiddels is mijn vorige blogbericht al meer dan een maand oud; en al heb ik in tussentijd wel een beetje gelezen, toch slagen andere dingen er telkens weer in m'n tijd in beslag te nemen. Ik voel dus niet meer die enorme drang om voort te lezen die ik wel voelde tien jaar geleden. Bij een herlezing zal dat wel normaal zijn.

Ik sta momenteel op de drempel van hoofdstuk III van deel 2, op blz. 537 in het eerste volume van mijn editie. Na een hele tijd oorlog gehad te hebben is het de beurt aan de vrede: op het einde van hoofdstuk II kwam Nikolaj Rostov, in volle oorlogsstemming, van het slagveld plots terecht in het diplomatieke milieu waar de vrede van Tilsit werd voorbereid: de tsaar zou voortaan vriendschappelijk omgaan met Bonaparte, die nu steeds vaker Napoleon werd genoemd. De Franse vijand werd plots een bondgenoot, en Nikolaj heeft het erg moeilijk daar zo snel aan te wennen.

Bij het begin van de vorige paragraaf gebruikte ik een procédé dat Tolstoy regelmatig gebruikt, en dat me bij het aansnijden van hoofdstuk III bijzonder trof (ik moet toegeven dat het in mijn blogbericht véél minder effectief is). Tussen hoofdstuk II en hoofdstuk III maken we een sprong in de tijd, die Tolstoy overbrugt met een korte samenvatting van de politieke gebeurtenissen:

In 1808 begaf tsaar Alexander zich naar Erfurt voor een nieuwe ontmoeting met keizer Napoleon, en in de hoogste Petersburgse kringen werd veel gesproken over de grootsheid van deze plechtige ontmoeting.

Het hele jaar 1808 wordt in deze ene paragraaf samengebald: wie durft nu nog beweren dat Tolstoy langdradig is? Ik laat het aan u om de subtiliteiten, waarover ik het in het vorige bericht had, eruit te pikken. Waar het me om gaat is in dit geval echter het perspectief: nadat we bladzijdenlang in min of meer gewone tijd het verhaal volgden, ontstaat er nu plots een enorme versnelling: 1 jaar in 1 zin. Het veranderende perspectief wordt nog benadrukt door het expliciet vermelden van het jaartal, nog zo'n truukje dat Tolstoy wel vaker gebruikt om aan te geven dat het verhaal op een ander niveau getild wordt. Verderop in het boek zullen we een nog extremere verschuiving van het perspectief ontmoeten: van menselijk verhaal naar historisch verhaal naar filosofisch essay; dat zijn de beroemde longueurs waar zoveel misverstanden over bestaan.

Maar zover zijn we nog niet, eerst moet het vredesverdrag nog gevierd, en - uiteraard - terug verbroken worden, zodat Napoleon met zijn Grande armée kan optrekken tegen het machtige Rusland.

*
*         *