Het is ook geen erg vlot lopende zin, die openingszin. Dat Tolstoy wel degelijk openingszinnen van formaat kon schrijven, bewijst zijn andere meesterwerk Anna Karenina. 'Alle gelukkige gezinnen lijken op elkaar, elk ongelukkig gezin is ongelukkig op zijn eigen wijze.' Die heeft ongeveer dezelfde status als, bijvoorbeeld, 'It is a truth universally acknowledged, that a single man in possession of a good fortune must be in want of a wife.' (Pride & Prejudice, moest u nog twijfelen).
Maar de openingszin -het is eigenlijk niet echt een zin, de dame die hem uitspreekt ratelt maar wat aan elkaar- is wél heel functioneel. We worden meteen het verhaal ingezogen, net als vorst Vasili, de man die aan de deur staat van Anna Pavlovna en deze woordenbrij over zich heen krijgt:
- Eh bien, mon prince, Gênes et Lucques ne sont plus que des apanages, landgoederen, de la famille Buonaparte. Non, je vous préviens que si vous ne me dites pas que nous avons la guerre, si vous vous permettez encore de pallier toutes les infamies, toutes les atrocités de cet Antichrist (ma parole, j'y crois) - je ne vous connais plus, vous n'êtes plus mon ami, vous n'êtes plus mijn trouwe slaaf, comme vous dites. Maar wees welkom, wees welkom. Je vois que je vous fais peur, gaat u zitten en vertelt u eens.Samen met vorst Vasili komen we zo de salon van Anna Pavlovna binnen, en is meteen de historische achtergrond geschetst (de Napoleontische oorlogen), én is de sfeer gezet. Het is de sfeer van de vroeg-negentiende eeuwse salons, waar de hypocrisie de hoogste deugd is. Een groot deel van de roman zal zich trouwens in die salons afspelen, dus het is belangrijk dat de lezer meteen de regels uitgelegd krijgt die hij daar moet volgen. Iedere aanwezige op zo'n salon speelt een rol, en is zich daarvan ook erg bewust. Tolstoy verwijst er regelmatig naar: al op pagina twee wordt van vorst Vasili gezegd dat hij 'met de regelmaat van een klok dingen zei waarvan hij niet eens wilde dat men ze geloofde.' De vorst spreekt ook 'altijd lijzig, als een acteur die een rol in een oud toneelstuk opzegt.'
Wie zijn rol duidelijk niet kent, is de jonge Pierre Bezoechov die ook op het feestje aankomt, na een lang verblijf in het buitenland. Hij verstoort de geoliede machine die zo'n salon is, waarbij de gastvrouw ervoor zorgt dat iedereen geamuseerd blijft door de discussie overal gaande te houden en in te grijpen wanneer ze uit de hand dreigt te lopen. Pierre, boordevol idealen, beseft niet dat de 'filosofen' die in het salon worden geserveerd (als waren het maaltijden) voor entertainment moeten zorgen, interessante ideeën waarover de belangrijke gasten uit de losse pols hun betweterige opmerkingen op kunnen loslaten. Pierre wil in discussie gaan, en Anna Pavlovna moet al haar vakkennis in stelling brengen om te voorkomen dat haar salon in chaos verzeilt.
Heeft Pierre in het salon geen duidelijke rol, in de roman heeft hij die wel: hij is de sleutelfiguur, de centrale spil, niet zozeer van de actie en de plot maar wel van de diepere inhoud van het boek. Pierre is de zoekende, de naïeve idealist; in het hypocriete salon is hij totaal gedesoriënteerd, maar ook in andere situaties zal hij zelden op zijn gemak zijn.
In dit eerste tableau van ongeveer 30 bladzijden lang hebben inmiddels een tiental personages de revue gepasseerd. De meerderheid zullen we later in het verhaal terug tegenkomen; niet voor niets heeft de editie die ik nu lees een lijst met de belangrijkste personen uit de romans, én bovendien een appendix met korte nota's over de historische personages. Ik had me voorgenomen om zelf ook een notaboekje aan te leggen over iedereen die ik tegenkom, maar misschien is het daarvoor nu, na amper 30 bladzijden, al te laat.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten